De rol van therapie bij klachten hyperventilatie en angst

Hyperventilatieklachten worden heden ten dage veelal betiteld als gevolg van een angststoornis waarbij cognitieve gedragstherapie als behandeling op de voorgrond staat, terwijl ademoefeningen nog steeds veel worden gebruikt. De driejarige opleiding in Adem- en Ontspanningstherapie (AOT) wordt afgesloten door onder meer een casus te beschrijven, waarvan de samenvatting op internet gepubliceerd wordt.

In de conclusie van de samenvatting wordt geformuleerd in welke mate de klachten gevolg waren van beperkende omstandigheden die het effect van ontspanning in de weg staan. Uit de rubriek ‘hyperventilatieklachten’ zijn alle personen geselecteerd, bij wie angst één van de klachten is. Bij hen werd onderzocht waaruit een behandeling met AOT, aangeboden volgens een procesmodel, bestaat en in hoeverre dit op zich afdoende kan zijn.

Uit de beschrijving van 14 patiënten komt naar voren dat veel verschillende instructies worden aangeboden (n=42) waarvan zes bij tenminste de helft (ruglig, voeten optrekken; zit benen wrijven; ruglig, hoofd rollen; zit gewicht verschuiven; achterkant lichaam; zit, voeten drukken). Er is dus geen standaardprotocol uit op te maken. De belangrijkste veranderingen bij de patiënten zijn een toename van lichaamsgevoel, verandering van de aandacht en een verbetering van het ademen.

Opvallend is dat in praktisch alle gevallen er uitgebreide belastende omstandigheden (‘beperkende voorwaarden’) aanwezig zijn in de context, die meestal als oorzaak worden aangemerkt. In 7 gevallen blijken deze omstandigheden echter niet relevant: de klachten verbeteren grotendeels als direct gevolg van de AOT-behandeling. Bij de andere 7 casussen zijn de omstandigheden wel storend aanwezig, maar verhinderen klachtverbetering niet. De klachten reageren maar ten dele en de AOT lost het probleem niet helemaal op.

De conclusie is dat d.m.v. AOT een onderscheid te maken valt tussen hyperventilatieklachten die grotendeels gevolg zijn van dysfunctionele en onnodige gespannenheid, die goed reageren op ontspanning, en hyperventilatieklachten die ten dele gevolg zijn van de beperkende voorwaarden en waar een andere behandeling (mede) gewenst is. Op grond hiervan is AOT aan te raden als eerste stap in een ‘stepped care’ benadering van hyperventilatieklachten.

Dit artikel is geschreven door Gerard van Holland, Adem- en ontspanningstherapeut en docent Methode Van Dixhoorn